راز گفتن «ان‌شاء‌الله» | نگاهی قرآنی و روایی به نقش مشیت الهی در زندگی انسان
در عرف مؤمنان و متدینان، جمله دعایی إن‌شاء‌الله به معنای «به خواست خدا» و «به امید خدا» به کار می‌رود؛ یعنی ما معتقدیم چیزی بیرون از حکومت، قدرت و مدیریت و تدبیر الهی انجام نمی‌شود.
به گزارش شهرآرانیوز، ما انسان‌ها به‌طور ذاتی علاقه‌مندیم وقتی کاری را شروع یا هدف و برنامه‌ای را دنبال می‌کنیم، با کمترین میزان خطا به مقصود مدنظر برسیم؛ تحقق هر هدف یا برنامه، علل مادی و معنوی متعددی را می‌طلبد. در این میان، دخیل کردن مشیت و اراده خدا، از مهم‌ترین عواملی است که ما را در رسیدن به هدف یاری می‌کند و چه خوب که آموزه‌های دینی راه این دخالت دادن را با گفتن جمله «انشاءا...» یادمان داده‌اند؛ جمله‌ای موجز و مختصر، اما دارای آثار شگفت انگیز که در ادامه مرور می‌کنیم.
در طول اراده خدا
یکی از وظایف مهم آدمی در همه کار‌ها و برنامه‌ریزی در همه اهداف، قرار دادن اراده خود در طول اراده خدا و تن دادن به مشیت الهی و دخیل کردن این تدبیر و مشیت در امور زندگی است؛ همان چیزی که قرآن از ما می‌خواهد و در آیات۲۳-۲۴ سوره کهف می‌فرماید: «وَ لا تَقولَنَّ لِشَاْىْ ءٍ إِنّى فاعِلٌ ذلِکَ غَدا * إِلاّ أَن یَشاءَ ا... وَ اذْکُر رَبَّکَ إِذا نَسیتَ وَ قُلْ عَسى أَن یَهْدیَنِ رَبّى لأَِقْرَبَ مِنْ هذا رَشَدا: هرگز نگو که من این کار را فردا خواهم کرد؛ مگر آنکه بگویى انشاءا... (اگر خدا بخواهد) و خدا را فراموش نکن و بگو امیدوارم که پروردگارم، مرا به راهى روشن‌تر از این هدایت کند.»
عالم؛ گره‌خورده به اذن او
براساس این آیات، ملکیت شخص بر چیزی یا تأثیر بر کاری فقط به اذن و مشیت خداوند خواهد بود. علامه‌طباطبایی معتقد است خطاب این دو آیه چه منحصر به پیامبر اکرم (ص) باشد و چه متعلق به عموم مردم، آیه می‌خواهد بگوید تمام آنچه در عالم هستی است، مملوک و تحت اختیار خداوند قرار دارد و هر تصرفی که بخواهد، در آن می‌کند و هیچ فردی مالک چیزی یا اثری نیست؛ مگر اینکه خداوند کسی را مالک چیزی کرده باشد یا اذن تصرف در چیزی را به او داده باشد.
نشانه کمال ایمان
کلمه إن‌شاء‌ا... شش‌بار در قرآن تکرار شده است. سوره بقره آیه ۷۰، سوره یوسف آیه ۹۹، سوره کهف آیه ۶۹، سوره قصص آیه ۲۷، سوره صافات آیه ۱۰۲ و سوره فتح آیه ۲۷ که نشان می‌دهد گفتن انشاءا... در هر کاری مطلوب است. روایات هم بر گفتن این عبارت تأکید می‌کنند و آن را نشانه ایمان و عاملی مهم در به سرانجام رسیدن کار‌ها می‌دانند؛ چنان‌که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «از نشانه‌هاى کامل بودن ایمان بنده، این است که در هر کارى، انشاءا... بگوید.» (کنزالعمال، ح ۵۴۶۸)
تا یادتان آمد، بگویید انشاءا...
روایات تأکید دارند حتی اگر فراموش کردید، تا یادتان آمد، انشاءا... بگویید. امام‌صادق (ع) در پاسخ به سؤال از آیه «و، چون فراموش کردى، پروردگارت را به یاد آر» فرمودند: «یعنى اگر فراموش کردى انشاءا... بگویى و بعد یادت آمد، هر زمان که یادت آمد، انشاءا... بگو.» (تفسیر عیاشى، ج۲، ص ۳۲۵، ح ۱۹)
امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «گروهى از یهود درباره چیزى از پیامبر (ص) پرسیدند. ایشان فرمودند: "فردا بیایید تا جوابتان را بدهم"و اِن‌شاء ا... نگفتند، پس تا چهل روز، از آمدن جبرئیل نزد پیامبر (ص) جلوگیرى شد. بعد از آن، فرود آمد و گفت: هرگز در مورد چیزى مگو من فردا چنین مى‌کنم، مگر اینکه [بگویى]اِن‌شاء ا...» (تفسیر عیاشى، ج۲، ص۳۲۴، ح ۱۴)
امیدمان به خداست
در عرف مؤمنان و متدینان، جمله دعایی إن‌شاء‌ا... به معنای «به خواست خدا» و «به امید خدا» به کار می‌رود؛ یعنی ما معتقدیم چیزی بیرون از حکومت، قدرت و مدیریت و تدبیر الهی انجام نمی‌شود و این‌طور نیست که، چون به‌عنوان فاعل اراده کنیم، هر کاری را بخواهیم، بتوانیم انجام دهیم، بلکه بر این باوریم که خداوند، جهان و همه امور آن را مدیریت می‌کند و بی‌اراده و مشیت او هیچ کاری پیش نمی‌رود؛ برای همین حتی برای زیارت ائمه (ع) می‌گوییم انشاءا....
ادب در محضر خدا
آیت‌ا... مکارم‌شیرازی در تفسیر نمونه می‌گوید: «گفتن جمله انشاءا... به هنگام بیان تصمیم‌های مربوط‌به آینده، نوعی ادب در پیشگاه خداوند و بیانگر توحید افعالی است؛ به این بیان که در عین وجود اختیار و آزادی اراده انسان، وجود هر چیز و هر کاری را به مشیت خدا وابسته می‌کند.» علامه‌طباطبایی، صاحب تفسیرالمیزان، هم معتقد است کسی که برای انجام کاری انشاءا... می‌گوید، مقصودش این است که آن کار در صورتی رخ می‌دهد که مطابق با اراده تکوینی خدا باشد.
نشانه کمال توحید
نکته مهم آنکه گفتن «انشاءا...» با رسیدن به کمالات، منافات ندارد، بلکه خود مرتبه‌اى از کمال است؛ چون اولا: در قرآن کریم و روایات به آن ترغیب شده است و ثانیا: معنایش این است که تحقق امور به مشیت الهى بستگى دارد؛ یعنى اگر خداوند نخواهد، هیچ امرى در خارج‌صورت تحقق نمى‌یابد. گفتن «انشاءا...» در امور خیر هم برای آن است که گوینده درواقع از خداوند مى‌خواهد مانعى براى انجام کار خیرى که قصد دارد انجام دهد، پیش نیاید و توفیق آن را داشته باشد؛ و این نشانه کمال توحید گوینده است.
امید اجابت؛ ضمان نتیجه
براساس آیات قرآن که تعبیر انشاءا... در آنها آمده است، هیچ شخصی در مالکیت و فاعلیت خود دارای استقلال نیست و ملکیت شخص بر چیزی یا تأثیر بر کاری فقط به اذن و مشیت خداوند خواهد بود؛ برای همین هم مردم مسلمان در گفت‌و‌گو‌های روزمره خود، برای کاری که در آینده می‌خواهند انجام دهند یا برای امید به اجابت دعا، در آغاز یا پایان سخن خود، این جمله را به زبان می‌آورند. مهم آنکه امر به گفتن جمله «انشاءا...» در این آیه، امر وجوبی نیست و انجام ندادن آن، گناه محسوب نمی‌شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
